Weemoed, opwinding en reflectie op het Sint-Pietersplein

Rome (van onze verslaggever Christian van der Heijden) 27 februari 2013 – Klokslag 8.00 uur heb ik een stoel op het Sint-Pietersplein weten te veroveren. Het plein stroomt razend
snel vol met opgetogen gelovigen. De meeste zijn in groepsverband gekomen om getuige te zijn van de allerlaatste algemene audiëntie van paus Benedictus XVI. Twee rijen voor me staan twee
volwassen mannen druk te zwaaien met een enorme Portugese vlag. Rechts naast me hebben Lothar en Renate Kolb uit het Beierse diocees Augsburg plaatsgenomen. Achter mij vieren drie franciscaner
fraters een feestje. Ik kijk naar links en zie een druk telefonerende Afrikaan. Aan zijn boordje zie ik dat hij priester is.

Kameroen
Mijn linkerbuurman beëindigt het telefoongesprek en stelt zich aan mij voor. Father James Ndifon uit Kameroen. Hij is 32 jaar en studeert filosofie aan de
Pauselijke Urbania Universiteit. “Een van mijn professoren daar is een landgenoot van jou: pater Harrie Peeters, een Mill Hiller”, zegt hij in het Engels. Dan gaat de telefoon. In
vloeiend Italiaans staat hij een medestudent te woord die hem in de mensenmassa probeert te traceren.

Plicht
Het echtpaar Kolb is afgelopen nacht in Rome gearriveerd. “We zijn wat weemoedig. We nemen nu echt afscheid, hè. In Beieren zijn we erg trots op hem geweest”, zegt
Lothar. “Ik beschouw onze aanwezigheid hier als een plicht. We willen hem een zo feestelijk mogelijk afscheid geven.” Renate voegt eraan toe dat ze veel respect heeft voor de
beslissing van de paus om terug te treden. “Dit ambt is ook zo zwaar. Moedig, dat hij dit besluit genomen heeft.”

Dictatuur van het relativisme
Father James is weer beschikbaar voor een gesprek. We hebben het natuurlijk over Benedictus XVI. “In de katholieke theologie is zijn
bijdrage niet meer weg te denken.” Wat is die bijdrage dan, vraag ik. “Dat hij de vinger op de zere plek heeft gelegd.” En dat is? “Wij hebben allemaal te maken met
de dictatuur van het relativisme. Dat heeft hij aangekaart. We maken niet alleen een economische crisis mee, maar wat nog veel erger is, een crisis van de waarheid. Ook is er verwarring over
het onderscheid tussen goed en kwaad. Deze crisis beïnvloedt alles, vooral de politiek, kijk maar naar Italië.” Alleen als we teruggaan naar onze christelijke wortels, kunnen we
deze crisis bezweren, aldus mijn Afrikaanse buurman. Weer gaat zijn telefoon.

Kaiserwetter      
Mooi weer, hè, zeg ik tegen Renate. “Bij ons in Beieren noemen we dit keizerweer [Kaiserwetter]. Dat hemelsblauw is een keizerlijke kleur.” Inmiddels is het 9.00 uur
geworden. Over anderhalf uur zal de pausmobiel de Heilige Vader het plein op rijden. Er wordt al druk gerepeteerd voor dat moment, want overal klinken liederen, het Benedetto, Benedetto
en andere leuzen. De Portugezen voor ons blijven dapper hun vaderlandse banier de lucht in houden.

Homohuwelijk
Father James is terug. Bij ons in Nederland hopen mensen dat de nieuwe paus uit Afrika komt. Hoop jij dat ook? “Dat kan me niet zoveel schelen. Het gaat
me er niet om waar hij vandaan komt, maar waar hij voor staat. Het moet in elk geval iemand zijn die deze tijd en haar uitdagingen goed begrijpt.” Ik vraag hem of het relativisme ook in
Kameroen merkbaar is. “Alles wat uit het Westen komt, bereikt de hele wereld, dus ook ons.” Het gesprek neemt een wending als we het over het homohuwelijk hebben. James begrijpt
niet dat we daar in het Westen zo gemakkelijk mee omgaan. “Het druist in tegen de menselijke natuur,” zegt hij. “Niet verkeerd begrijpen, hè. Ik gebruik hier het woord
natuur niet in biologische zin. Ik bedoel dat het homohuwelijk niet strookt met onze door God gegeven rede. De rede is een vermogen van de ziel. Hersenwetenschappers kunnen van alles beweren
over het menselijk verstand, maar niet over de rede.”

Celibaat
Ik kijk naar de tijd. Over een half uur is het zover. Nog maar snel even een vraag stellen over het celibaat. Of het waar is dat Afrikaanse priesters vaak vrouwen
hebben en zelfs kinderen. “Ik heb dat ook gehoord. Persoonlijk ken ik ze niet, maar het zal wel, ja. Weet je, in het Westen wordt soms gezegd dat het celibaat niet werkt in Afrika. Maar
wist je dat in onze tradities het celibaat ook bestond. Sommige personen werden voor jaren afgezonderd en moesten leven als monniken. Van hen werd een offer gevraagd om bepaalde heilige taken
te verrichten, zoals het voorgaan bij rituelen, het adviseurschap en het bewaren van mondelinge overleveringen. In mijn jeugd heb ik ook zo iemand gekend. Dus hoezo, vreemd aan de Afrikaanse
cultuur?”

Historisch moment
Het is half elf. Het orgel is al beginnen te spelen. Dan zien we het gezicht van de paus op de videoschermen verschijnen. Over enkele minuten moet hij
ook aan ons voorbijtrekken. Om mij heen neemt de opwinding toe: geschreeuw, gejuich, zingen. Father James blijft kalm. “Een historisch moment”, roept hij me toe. Dan zien we het
witte voertuig naderen. Iedereen staat op de stoelen. Wie klein is, heeft pech. Een Italiaanse vrouw beklaagt zich hardop over het slechte zicht. De Portugese vlaggenzwaaiers krijgen de volle
laag. Ze hebben geluk dat ze de vrouw niet kunnen verstaan.

Schip van Christus
Als de paus op zijn zetel heeft plaatsgenomen, gebeurt waarop velen hadden gehoopt. Benedictus geeft dit keer geen catechese, maar houdt een
afscheidstoespraak. Father James luistert vol bewondering naar zijn theologische held. Hij hoort de paus met breekbare stem zeggen dat het schip der kerk niet van de paus is, maar van Christus.
“Het is Christus’ schip”, luidt James’ Engelse vertaling van een zinsnede uit de Italiaanse speech. Vaak klinken de woorden gratitudine en grazie. Later
geeft de paus een samenvatting in diverse talen, tot opluchting van Lothar en Renate ook in het Duits. “Zie je, het is een moeilijke beslissing voor hem geweest”, zegt Renate.
Benedictus roept ons allen op te bidden voor hem en voor zijn opvolger.

Knikkenbollen
Tijdens de samenvattingen in de diverse talen, slaat bij een aantal mensen de vermoeidheid toe. Ik zie enkele zusters knikkenbollen. Maar ze
schrikken wakker, zodra de paus zich wendt tot de Spaanstaligen. Zoals gewoonlijk barst bij de Spanjaarden de lust tot fiesta uit. En daarna treedt de rust weer in.

Voelen en genezen
Na de audiëntie neem ik afscheid van Father James. Ik ben benieuwd hoe het de franciscanen achter mij is vergaan. Het lijkt erop dat ze het als
een zware spirituele exercitie hebben beleefd, want ze zien er wat vermoeid uit. Ze zijn met zijn drieën: broeder Nicolas (uit Portugal), broeder Bruno (uit Brazilië) en broeder
Luigi (uit Italië). Ze studeren aan het Antonianum, de pauselijke universiteit voor minderbroeders en andere volgelingen van Sint Franciscus. Als ik ze aanspreek, roepen ze er een vierde
confrater bij: broeder Lucio Heejeon uit Zuid-Korea. In het Engels praat ik met hem over het gewenste profiel van de volgende paus. “Ik hoop dat hij een communicator is en dat hij minder
de nadruk legt op het overbrengen van de leer en meer op voelen en genezen [healing and feeling].” Bij het afscheid buigt de uiterst vriendelijke Koreaan naar mij. Intussen loopt
het plein geleidelijk leeg. Een Beierse blaaskapel marcheert af. Wat zei Reve ook alweer? “… toen het uit was, was er fijne muziek van het leger.”