Vanaf vandaag kiest Europa een nieuw parlement. Maar waar gaan die verkiezingen in de andere lidstaten over? De correspondenten van de Volkskrant verslaan de verkiezingen van andere Europeanen. In deze aflevering Rolf Bos vanuit Berlijn. ‘Voor al te uitbundige politici heeft men in Duitsland sinds de duistere jaren van het nationaalsocialisme grote huiver.’
Welke kwestie laait op bij de Europese verkiezingen in Duitsland?
‘Straks willen ze onze lokale drinkwatervoorzieningen ook nog privatiseren.’ ‘Ze’, laat daar geen twijfel over bestaan, dat zijn ‘de bureaucraten in Brussel’. Zomaar een thema uit een verkiezingsavond van de CSU, de conservatieve Beierse partij. Wie een verkiezingsbijeenkomst van de Christlich-Soziale Union in Beieren bezoekt, hoort weliswaar ook de bekende ‘Brusselse’ thema’s over douchekoppen, flesjes olijfolie en bananen langskomen, maar verrassend genoeg gaat het ook over thema’s die in andere landen minder te horen zijn.
Ja, ook in Duitsland wordt door de hardwerkende Otto Normalverbraucher (Jan Modaal) met afgrijzen gekeken naar ‘ons’ belastinggeld dat naar de ‘luie’ Grieken gaat. Maar in Duitsland wordt tijdens verkiezingsbijeenkomsten ook uitgebreid gediscussieerd over het vrijhandelsverdrag (TTIP) waarover de Verenigde Staten en Europa onderhandelen. Brussel zou in de voor de burger weinig transparante onderhandelingen te veel concessies doen richting Washington. Boeren in Beieren vrezen dat via de achterdeur toch genetisch gemodificeerde gewassen in hun achtertuin worden toegestaan. Andere Duitsers denken dat het TTIP de mogelijkheid biedt om op Duitse bodem toch middels fracking naar schaliegas te gaan boren.
Wat ook in Duitsland speelt: Hoe gaan de overheden om met de opslag van onze data? Datenschutz is een groot goed in Duitsland, meer dan in Nederland. Verandert een mogelijk vrijhandelsverdrag de regels en krijgen de Amerikanen – nog meer – toegang tot onze gegevens?
Welke partijen kunnen elkaar wel schieten en waarom?
De grote partijen, de SPD en de Union van CDU en CSU, zijn gematigd kritisch als het ‘Europa’ betreft, maar blijven vooral een pro-Europese koers varen, met voorop natuurlijk de machtigste vrouw van Europa, Angela Merkel. CDU/CSU en SPD zitten in Berlijn samen in een coalitie, dus veel vuurwerk over en weer valt er tussen beide partijen niet te verwachten. Kleinere partijen, als die Linke en de Groenen, zijn al wat kritischer, maar blijven uitgesproken pro-Europa. Ze hameren bijvoorbeeld op het wegwerken van de jeugdwerkloosheid in Europa.
Er zijn de nodige eurosceptici, maar breed gedragen partijen als de PVV of een Front National bestaan er in Duitsland niet. Laat staan dat er voormannen zijn met het charisma van een Nigel Farage van de Britse UKIP. Voor al te uitbundige politici heeft men in Duitsland sinds de duistere jaren van het nationaalsocialisme grote huiver.
De meest anti-Europese partij in Duitsland is de Alternative für Deutschland (AfD), geleid door de Hamburgse professor Bernd Lucke. Hij wist de Bondsdag door de kiesdrempel van 5 procent in september net niet te halen, maar gaat hoogstwaarschijnlijk wel naar Brussel. De partij is oerconservatief: de familie is de hoeksteen van de samenleving, slecht presterende landen moeten uit de euro en de EU gezet worden en men is tegen massa-immigratie uit het oosten van de EU. Wat de rol straks van de nieuwe partij is, is onduidelijk: De AfD wil voorlopig nog niet uit vrijen met PVV en FN.
Wie gaat scoren?
De AfD, de partij van Lucke, gaat volgens de verwachtingen meer dan 6 procent trekken. De groei zit er de laatste maanden in. Relletjes binnen de gelederen zullen daar niets aan veranderen. De 52-jarige hoogleraar trekt, net als elders in Europa gebeurt bij populistische partijen, vogels van divers allooi aan. Er was de laatste tijd nogal wat opschudding over vermeend racisme en homofobie van nieuwe leden.
Hoe denkt de gemiddelde burger over de verkiezingen?
Over het algemeen veroorzaken de verkiezingen weinig reuring, peilingen geven aan dat de opkomst op zondag 25 mei opnieuw laag zal zijn. Sommige betrokken burgers maken zich grote zorgen over ‘Europa’, en leggen dan de nadruk op de thema’s die hiervoor al genoemd zijn. Andere vallen onder de categorie Wutbürger (boze burgers), die zullen vooral AfD stemmen. In brede kring leven de verkiezingen echter nauwelijks. De hoofdrolspelers veranderen er zelf niet veel aan. Het ZDF-televisiedebat tussen de spitzenkandidaten Jean-Claude Juncker (EVP) en Martin Schulz (socialistische SD) was saai. ‘Das Haus Europa muss Fenster und Türen öffnen’, zei Schulz, ‘Europa braucht mehr Transparenz’, riep Juncker op zijn beurt. Gelukkig, schreef een recensent de volgende dag, was er op het andere kanaal een ‘Krimi’.
Hoe gaat dit na 25 mei aflopen?
Duitsland mag in het parlement in Brussel 96 van de 751 zetels bezetten. CDU/CSU gaat volgens de verwachtingen weer de meeste stemmen halen, rond de 40 procent. De SPD komt uit rond de 25 procent. Dat lijkt goed nieuws voor deze partijen, maar door het wegvallen van de Duitse kiesdrempel is de kans groot dat kleine Duitse partijen als AfD en Piraten voor het eerst in Brussel een aantal zetels zullen wegkapen. Gevolg: een versnippering die een verzwakking zal betekenen van de Duitse positie in het Europese parlement.
Dat baart zorgen bij de gevestigde orde. De Beierse zusterpartij van de CDU, de Christlich-Soziale Union CSU, heeft daarom de zeer eurosceptische Peter Gauweiler naar voren geschoven, met de bedoeling om het tij van de AfD te keren en de open ruimte op rechts dicht te timmeren. Dat doet hij met verve. Lucke heeft hem met enig sarcasme ‘al een goede leerling van de AfD genoemd’.